Zowel de vorige als de huidige regering hebben begrepen dat de wetgeving inzake seksueel geweld dringend aan vernieuwing toe is. Dit is niet verrassend gezien het Belgisch Strafwetboek dateert van 1867. Doorheen de jaren werd er getracht de wettekst her en der te actualiseren in functie van de noden van de steeds evoluerende tijdsgeest maar deze lapmiddelen hebben niet bijgedragen tot een heldere en werkbare wettekst. De vorige regering zette reeds een stap in de goede richting waarbij zij een Commissie in het leven riep die aan de slag ging met het uitwerken van voorstellen tot hervorming van het Strafwetboek. De huidige regering tracht dit werk te voltooien: op 2 april 2021 keurde de ministerraad een voorontwerp van de wet voor de hervorming van het seksueel strafrecht goed. Op 16 juli 2021 werd het voorontwerp in tweede lezing goedgekeurd. Het uitgangspunt van de hervorming is een modern en helder strafrecht, waarbij het begrip “toestemming” centraal staat.
De hervorming van het seksueel strafrecht kan er niet snel genoeg komen. De cijfers liegen er namelijk niet om: per dag doen slechts 8 personen aangifte, hoewel er in werkelijkheid 80 slachtoffers (vrouwen, kinderen en mannen) per dag te maken krijgen met seksueel geweld.[1] Daarnaast leidt slechts 10% van de totale aangiftes tot een veroordeling, mede door de achterhaalde wetgeving die nog al te vaak leidt tot onduidelijkheden, een moeilijke bewijslast en onaangepaste straffen. De regering wenst dit maatschappelijk probleem dan ook spoedig aan te pakken. In deze bijdrage trachten we de belangrijkste aspecten van de hervorming op te sommen.
Toestemming als basisprincipe
Met het oog op het bekomen van een actuele, uniformere en heldere wettekst, wenst de wetgever de seksuele misdrijven te herbenoemen en worden diverse begrippen voorzien van een definitie zodat de ruimte voor discussie zo veel als mogelijk wordt beperkt. Het basisprincipe van de seksuele misdrijven wordt het ontbreken van de toestemming. Op vandaag kan een dader die de seksuele integriteit van een meerderjarige zonder toestemming én zonder dwang of geweld aantast, niet worden vervolgd. Dwang en/of geweld zijn – naast een gebrek aan toestemming – een noodzakelijk voorwaarde om te kunnen spreken van een misdrijf. Deze bijkomende voorwaarde zal verdwijnen en in de toekomst zal het ontbreken van toestemming volstaan voor een vervolging. Wat precies onder het begrip “toestemming” dient te worden begrepen, zal uitdrukkelijk worden opgenomen in de nieuwe wetgeving.
Zwaardere, maar ook alternatieve straffen
Slachtoffers van seksueel geweld krijgen te maken met zeer zwaarwichtige feiten. De wetgever acht het opportuun dat de rechter – die de feiten dient te beoordelen – over de mogelijkheid beschikt tot het opleggen van zwaardere straffen. Waar verkrachting, zonder verzwarende omstandigheden, vandaag kan worden bestraft met een gevangenisstraf van 5 jaar, zal dit verdubbelen naar 10 jaar. Zodra er verzwarende omstandigheden worden weerhouden, wordt de strafmaat consequent verhoogd.
Anderzijds zal de rechter over een breder straffenarsenaal beschikken en zal er meer ruimte zijn voor alternatieve vormen van bestraffing. Tot op heden was deze ruimte eerder beperkt. Zo zal de strafrechter in de toekomst, ook in geval van zedendelicten, het elektronisch toezicht, de werkstraf en de autonome probatiestraf kunnen opleggen. De wetgever draagt de individualisering en de bestraffing op maat hoog in het vaandel. Door de rechter een grotere verscheidenheid aan opties te bieden, beoogt men het straffen op mensenmaat waarbij in elk dossier een maatschappelijk verantwoorde reactie kan uitgesproken worden, rekening houdend met de individuele problematiek van een pleger en de noden ter bescherming van de maatschappij.
Legalisering van sekswerk
Ten slotte regelt het voorontwerp de decriminalisering van sekswerk voor meerderjarigen, waarmee ons land een zeer unieke plek op het wereldtoneel inneemt. Heden hanteert men in België nog een gedoogbeleid: sekswerk is niet strafbaar, maar een derde die diensten levert aan een sekswerker is dat wel. Dit maakt het zeer moeilijk voor sekswerkers om gewoon nog maar een boekhouder, een bank of een verzekering te vinden. Er is ook geen legaal kader uitgewerkt voor sekswerkers, waardoor ze geen sociale rechten kunnen opbouwen. Door de decriminalisering van sekswerk zal er een sociaalrechtelijk kader voor sekswerkers kunnen worden opgesteld waardoor zij in de toekomst meer erkenning en bescherming kunnen genieten. Uitbuiting van (meerderjarige) sekswerkers blijft uiteraard strafbaar.
Hoewel het spannend uitkijken wordt naar het hervormd seksueel strafrecht, zal de tijd uitwijzen of dit een positieve impact kan hebben op de strijd tegen seksueel geweld.
