En daar komt hopelijk verandering in. In 2023 worden drie nieuwe Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG) opgericht in België. Het tweede luik van een pakket hervormingen in de context van seksueel geweld kent daarmee zijn sluitstuk. Deze centra blijken broodnodig en bieden een helpende hand aan slachtoffers voor het nemen van eventuele (latere) juridische stappen.
(Dark) Numbers don’t lie
De hervorming van het seksueel strafrecht werd de laatste jaren politieke prioriteit na een reeks schokgolven die het land overspoelde door de #MeToo-schandalen en de moord op Julie Van Espen.
Terecht, want de cijfers rond seksueel geweld in België zijn niet mals (zeker in vergelijking met andere EU-landen) en tonen onbetwistbaar aan dat de omvang van het probleem enorm is.
Zo worden in België jaarlijks 6.500 à 7.500 aangiftes gedaan van verkrachting en aanranding. Uit onderzoek blijkt echter dat het eigenlijk aantal verkrachtingen en aanrandingen elk jaar ver boven de 80.000 (!) ligt.
Meer dan 90% van de slachtoffers doet dus geen aangifte bij politie en justitie.
Politieke prioriteit
Een bedroevend hoog “dark number“ dat hopelijk kan worden ingedijkt door enkele recente hervormingen in de context van seksueel geweld.
Het huidig federaal regeerakkoord toont in dat verband twee ambities: 1) de (legistieke) hervorming van het seksueel strafrecht, en 2) de structurele inbedding van de “Zorgcentra na Seksueel Geweld”.
Vorig jaar trad op 1 juni het nieuw seksueel strafrecht in werking om zo meer klaarheid te scheppen over de “juridische” invulling van seksueel geweld. Het concept toestemming werd daarbij scherper afgelijnd (cf. blog van mr. Riemslagh op 3 juni 2022). Zo staat nu wettelijk vast dat toestemming nooit kan worden afgeleid uit een gebrek aan verweer/verzet en toestemming sowieso ontbreekt als het slachtoffer slaapt of bewusteloos is; een gebrek aan toestemming wordt vermoed wanneer het slachtoffer onder invloed is van alcohol of drugs en zijn of haar vrije wil daardoor werd aangetast.
Het eerste luik van de beoogde hervormingen is met deze wetswijzingen rond.
One-stop-shop voor slachtoffers
In 2023 wordt ook het tweede luik uit het federaal regeerakkoord bezegeld met een Zorgcentrum na Seksueel Geweld in elke provincie van ons land.
Momenteel zijn er reeds Zorgcentra actief in Antwerpen, Gent, Leuven, Roeselare, Brussel, Luik en Charleroi. In 2023 zullen er dus nog drie Zorgcentra volgen, nl. in Namen, Genk en Aarlen.
De Zorgcentra zijn steeds ingebed in een ziekenhuis en bieden als “one-stop-shop” drieledige zorg aan slachtoffers van seksueel geweld (met een focus op hands-on geweld, i.e. seksueel geweld waarbij sprake is van fysiek contact tussen pleger en slachtoffer):
- Psychologische zorg (begeleiding door gespecialiseerde psychologen, verpleegkundigen etc.)
- Medische zorg (ter beschikking stellen van urgente anticonceptiemiddelen, afname van SOA-testen, verzorging van letsels, etc.)
- Forensische zorg (afname van DNA-stalen, inschakelen van gespecialiseerde zedeninspecteurs in het zorgcentrum voor het afnemen van een verhoor, etc.)
De bestaande Zorgcentra blijken (helaas) een succes: sinds hun oprichting in 2017 zouden zij samen al meer dan 6.000 slachtoffers hebben opgevangen.
De primaire boodschap van de Zorgcentra is dat de zorg voor het slachtoffer centraal staat, aan de hand van een multidisciplinaire en een voor het slachtoffer zo min mogelijk belastende aanpak. Deze aangeboden zorg staat los van het al dan niet neerleggen van een klacht bij politie of justitie.
De immense discrepantie tussen het (jaarlijks) aantal gevallen van ernstig seksueel grensoverschrijdend gedrag en het (jaarlijks) aantal aangiftes (het aantal effectieve vervolgingen en effectieve veroordelingen daarbij nog buiten beschouwing gelaten) toont immers aan dat slachtoffers zich nog te vaak laten afschrikken door het juridisch traject en daardoor ook de vereiste zorg mislopen (omdat ze dan maar besluiten helemaal géén melding te maken van de feiten, ook niet bij een medische instantie).
Laat die gepaste zorg (die idealiter zo snél mogelijk na de feiten wordt toegediend) nu net een cruciale eerste stap zijn om het uitdagend juridisch pad te plaveien, indien de wens van het slachtoffer om de feiten justitieel aan te kaarten in een latere fase toch zou ontstaan.
De Zorgcentra vormen in die zin een hoopgevende buffer die de drempels naar een (daaropvolgend) juridisch parcours kunnen verlagen. Het eerste evaluatierapport van de Zorgcentra bevestigt dat klaar en duidelijk: ongeveer 70% van de in de centra opgevangen slachtoffers dient nadien ook klacht in – een verbluffend cijfer tegenover de minder dan 10% van de slachtoffers buiten de muren van de Zorgcentra.
Een beetje meer soelaas dus voor slachtoffers van seksueel geweld in 2023.
