"Dagelijkse tirannie": tientallen doctoraatsstudenten getuigen in "Pano" over machtsmisbruik aan UGent en KU Leuven
De UGent en KU Leuven treden nog altijd niet streng op tegen machtsmisbruik. De universiteiten lieten vernederingen, pesterijen en seksisme jarenlang aanslepen. Dat blijkt uit getuigenissen van meer dan dertig doctoraatsstudenten in "Pano". Na tientallen meldingen over machtsmisbruik kregen twee professoren - één aan de KU Leuven, één aan de Universiteit Gent - beperkte sancties.
“De maat is vol. Hier niets mee doen, dat kan ik niet.” Aan het woord is Gregor. In januari heeft hij zijn doctoraat afgerond aan de UGent, met succes. Gregor doctoreerde aan de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen. Samen met hem luiden 20 andere doctoraatsstudenten de alarmbel over het toxische gedrag van een van de proffen aan de vakgroep Plant en gewas.
BEKIJK - “Hij intimideert mensen. Hij liegt. Hij zet collega’s tegen elkaar op”, zegt Gregor. “Mensen vallen uit met burn-out, nemen ontslag of worden ten onrechte ontslagen”:
De afgelopen maanden berichtten de media over meerdere verhalen van seksueel grensoverschrijdend gedrag in het hoger onderwijs, onder andere aan de VUB, het conservatorium in Antwerpen, de LUCA School of Arts en ook aan KU Leuven en de UGent.
Maar daar gaat het bij deze professor niet over. De doctoraatsstudenten aan de UGent getuigen over vernederingen en pesterijen. “Pano” sprak er in totaal meer dan 20. De meesten willen niet voor de camera getuigen, maar geven wel concrete voorbeelden van het probleem.
Tirade
“Hij dreigde bijvoorbeeld vaak om je financiering stop te zetten. Dan zei hij dat je vooral dankbaar moest zijn dat je voor hem mocht werken”, zegt een van hen. “Of net voor je op verlof vertrok, organiseerde hij een vergadering. Hij bekeek dan de vooruitgang van het onderzoek en brak dat volledig af. Je moest alles opnieuw doen. Dan moesten je reis en je tickets afgezegd worden.”
De getuigen gebruiken zware woorden. “Het gaat over dagelijkse tirannie”, klinkt het. “Keer op keer waren er scheldtirades”, zegt nog een andere betrokkene. “Hij vernedert je. Ik heb er echt een paar keer over nagedacht om te stoppen met mijn doctoraat puur en alleen door zijn gedrag.”
BEKIJK - Sommige doctoraatsstudenten stoppen effectief omwille van het gedrag van de man. Twee van hen getuigen in “Pano”. “De emmer was vol”:
Verrijking
Hoewel de professor internationaal aanzien krijgt - hij heeft drie eredoctoraten - schoot zijn wetenschappelijk werk er volgens de doctoraatsstudenten bij in. “Hij zette resultaten van onderzoeken naar zijn hand”, zegt een van hen. “En hij verfraaide de data een beetje”, klinkt het elders. “Ik had ook het gevoel dat de artikels die ik schreef vervormd zouden worden. Die zouden dan wetenschappelijk niet correct zijn, en dan ben ik medeplichtig. Dat is een van de redenen waarom ik ben vertrokken”, voegt nog een andere getuige toe.
Maar daar blijft het niet bij. De professor zou zich ook voor duizenden euro’s hebben verrijkt op kosten van de universiteit, door onkosten onrechtmatig in te brengen, reisvergoedingen en restaurantkosten van honderden euro's. “Dan gingen we op restaurant met een hele groep. Hij betaalde, liet anderen terugbetalen, maar bracht dan wel de rekening binnen bij faculteit”, vertelt iemand. Het verhaal wordt door meerdere personen bevestigd.
Hoe reageerde de UGent?
De UGent is al vijftien jaar op de hoogte van het probleem. Sindsdien zouden er minstens 15 tot 20 meldingen zijn geweest over de man, soms meerdere door dezelfde persoon. Een verkort overzicht.
- Voor 2010: De eerste signalen over de man bereiken de universiteit.
- 2013 en 2015: Er zijn meldingen over de professor.
- 2014-2015: Doctoraatsstudenten maken melding van financieel gesjoemel.
- 2018: De decaan van de faculteit stuurt een mail waarin staat dat er een externe analyse zal plaatsvinden van het gedrag van de professor.
In mei 2019 worden na die analyse twee sancties opgelegd aan de professor: hij mag een jaar lang geen nieuwe doctoraatsstudenten begeleiden en zijn financiën moeten gecontroleerd worden door de voorzitter van de vakgroep. Ook bepaalde uitgaven uit het verleden moesten worden terugbetaald.
De sancties worden later met een jaar verlengd, maar liepen dus af in mei 2021. Tot een tuchtprocedure kwam het nooit. Intussen werd de professor in 2020 gepromoveerd tot gewoon hoogleraar.
De universiteit wilde niet reageren voor de camera en geeft enkel een schriftelijke reactie. “Er is een gedragscode, een netwerk van vertrouwenspersonen in de faculteiten en er werd een UGent-meldpunt opgezet, het Trustpunt. Afgelopen zomer keurde de UGent bovendien een nieuw tuchtreglement voor studenten en voor medewerkers goed. Dat zal ervoor zorgen dat de maximale doorlooptijd van tuchtprocedures wordt beperkt", schrijft de universiteit. Met de professor in kwestie is verschillende keren gebeld en gemaild, maar hij ging niet in op onze vraag om een reactie.
Intussen is de professor nog steeds aan slag aan de vakgroep en houden de problemen ook aan, schrijft een medewerker enkele dagen geleden. “De studenten klagen hier nog altijd over zijn begeleiding, maar ze durven geen klacht in te dienen”, klinkt het. “Het interne systeem geniet niet meer het vertrouwen om meldingen in te dienen.”
BEKIJK - Gregor, de doctoraatsstudent die voor de camera getuigt, twijfelt daardoor of hij nog wel een academische carrière wil:
KU Leuven
De professor in Gent is geen alleenstaand geval. In 2020 werden bij de UGent op één jaar tijd 35 meldingen gemaakt rond gevallen van machtsmisbruik. Aan de KU Leuven waren er 473 registraties van grensoverschrijdend gedrag, al gaat dat om een brede groep onderwerpen, zowel om machtsmisbruik, stress als in mindere mate ook seksueel overschrijdend gedrag.
Onze redactie sprak met 14 doctoraatsstudenten aan de KU Leuven, waar hetzelfde scenario zich op een ander toneel lijkt af te spelen. Deze keer is dat toneel de vakgroep Inspanningsfysiologie aan de faculteit Revalidatie- en Bewegingswetenschappen.
Je hebt schrik. Je hebt schrik om hem nog maar te zien in de gangen. Je hebt schrik om zijn naam in je mailbox te zien verschijnen. Dat is emotioneel enorm uitputtend
“Dominant” en “narcistisch” noemen de getuigen de professor in kwestie. “Hij maakte heel graag misbruik van zijn positie. Hij wil graag laten voelen wie de man is”, vertelt een van hen over de pesterijen. Sommigen spreken over jaren van angst. “Je hebt schrik. Je hebt schrik om hem nog maar te zien in de gangen. Je hebt schrik om zijn naam in je mailbox te zien verschijnen”, zegt iemand. “Dat is emotioneel enorm uitputtend.”
BEKIJK - Ook in Leuven gaat het niet over seksueel grensoverschrijdende handelingen, maar heel vaak zijn de pesterijen wel seksistisch van aard. “Dat ze te lui waren om klaar te komen”, zei de professor over vrouwen:
Net als in Gent geniet ook deze professor inspanningsfysiologie een uitgebreid netwerk. Naast zijn academisch werk is hij betrokken bij de training van tal van topsporters. Voor de universiteit haalt hij veel fondsen binnen voor onderzoek en hij is een veelgevraagde gast in de media. Een uithangbord van de universiteit, dus. Ook tegen deze man hebben sinds 2013 meer dan 20 mensen meldingen gemaakt bij de universiteit.
Hoe reageerde de KU Leuven?
“Ik heb zo’n tien jaar geleden het problematische gedrag gemeld bij de toenmalige decaan”, vertelt een getuige. De persoon maakte ook melding bij de ombudsdienst, de eerste melding waar onze redactie weet van heeft. Tussen 2013 en 2019 deden minstens 24 mensen meldingen over de man. Ook "leidinggevenden", een decaan en departementsvoorzitter, zouden de afgelopen jaren melding gemaakt hebben over zijn gedrag.
Meer nog dan aan de UGent, blijken de rector en de vicerector op dat moment op de hoogte van het probleem. Én van het gebrekkige optreden. Drie jaar geleden schrijft rector Luc Sels in een interne mail dat “situaties van problematisch leiderschap vaak te lang blijven bestaan”. Ook een vicerector schrijft dat het verhaal haar “grote zorgen” baart.
Verschillende procedures draaiden op weinig of niets uit. Zo werd een negatieve academische evaluatie in beroep omgevormd tot een positieve beoordeling. Toen de universiteit toch een tuchtprocedure startte, werd de man vrijgesproken omdat de feiten verjaard zouden zijn. Die beslissing viel vorige week dinsdag.
Die verjaringstermijn is te kort, zeggen verschillende slachtoffers. "In hun eigen tuchtrecht staat dat voor bepaalde sancties, zoals berisping en schorsing, enkel feiten mogen meegenomen worden die gebeurd zijn in de 12 maanden voorafgaand aan de start van een tuchtprocedure", klinkt het.
De professor wilde geen interview geven, maar schrijft dat zijn manier van leiding geven “fout” was. “Het heeft mensen gekwetst. Dat bedroeft mij erg”, klinkt het. “Aan al wie ik kwetste, bied ik mijn excuses aan. Zij verdienden zo veel beter.” Hij heeft ondertussen therapie gevolgd, maar zou die zelf hebben moeten zoeken. Vanuit de universiteit kwam geen hulp, zegt hij. “Ik was verbaasd toen bleek dat er niets was. Dat was voor mij onbegrijpelijk”, vertelt de man.
De universiteit denkt dat ze afdoende heeft opgetreden. “KU Leuven wil benadrukken dat dit dossier zeer ernstig is genomen en grondig is opgevolgd”, laat de universiteit weten. “In 2019 ontving KU Leuven meldingen over problematisch gedrag van deze professor in de periode 2010-2019. Deze meldingen zijn opgevangen via het vertrouwensnetwerk en de vertrouwenspersoon.” De decaan van de faculteit zou de professor ook verder opvolgen.
Een tiental getuigen voelde zich de afgelopen jaren met hun klachten niet gehoord door de KU Leuven en sloten zich dan ook aan bij advocate Christine Mussche voor juridisch advies. Ook de beleefde excuses van de professor maken weinig indruk. Zij bekijken of ze een klacht bij het gerecht indienen nu het tuchtonderzoek op niets is uitgedraaid.
"Hij krijgt nieuw geld, hij krijgt nieuwe financiering, hij krijgt nieuwe doctoraatstudenten. Kan je je dat voorstellen? Ik word er nu nog lastig van als ik het hoor. Dat kan toch niet?", zegt een betrokkene. "Moet ik dan gaan zeggen dat hij mij heeft aangerand voor dat serieus wordt genomen? Ik heb altijd het gevoel dat ze dat in de doofpot willen steken en hun eigen naam willen redden", klinkt het elders.
Procedure
Wat schort er aan de procedure, waardoor slachtoffers zich keer op keer niet gehoord voelen? Zowel aan de UGent als aan de KU Leuven is het niet mogelijk anoniem een formele klacht in te dienen. Meldingen maken kan wel, maar daar kunnen minder zware gevolgen aan worden gegeven.
Is er wél een formele klacht, dan komt die rechtstreeks terecht bij de rector. "En het is de rector zélf die kiest of dat in de vuilbak belandt, of er iets mee gebeurt", zegt een getuige aan de UGent. "In die zin heeft de rector dus de volledige macht om te kiezen wat dat er met een klacht gebeurt. En in die zin ís hij de procedure", klinkt het.
In die zin heeft de rector dus de volledige macht om te kiezen wat dat er met een klacht gebeurt. En in die zin ís hij de procedure
Bovendien verloopt de procedure daarna vaak intern aan de universiteit. Dat zorgt ervoor dat wie de klacht behandelt in hetzelfde netwerk zit als de personen waarover de klacht gaat. Zeker bij bekende professoren, zoals bij de cases hierboven, kunnen de leden van de "tuchtraad" de betrokkene kennen.
"Het probleem is dat collega’s elkaar moeten beoordelen", zegt ook Sofie Avery. Avery is doctoraatsonderzoeker in de wijsbegeerte aan de UGent en pleit voor betere tuchtprocedures. "Mensen worden zo in een bijna onmogelijke positie geplaatst. Hetzelfde geldt trouwens voor de rector. Die staat in een positie waarin die niet moet staan."
BEKIJK - De procedure moet meer extern gevoerd worden. En ook anonieme meldingen zouden tot een onderzoek moeten kunnen leiden, zegt doctoraatsonderzoeker Sofie Avery:
Vandaag vindt aan het rectoraat in Gent een betoging plaats waar er gepleit wordt voor een tuchtprocedure met een externe tuchtraad. De organisatoren hebben de Raad van Bestuur aan de UGent aangeschreven met de vraag om het verloop van de tuchtprocedure op de agenda te zetten.
De twee professoren worden niet bij naam genoemd omdat het gaat om een systeem. De redactie kreeg ook getuigenissen binnen over andere professoren.